Osoby

KALINOWICZ Elżbieta, secundo voto Ilnicka, z domu Górska (21 listopada 1919 Brzeziny koło Łodzi – 16 sierpnia 1997 Lubin koło Legnicy),

aktorka-lalkarka, reżyserka, kierowniczka artystyczna teatru. 

Była córką Leona Górskiego i Felicji z Dębowskich; rodzice byli nauczycielami. Jej pierwszym mężem był dyrektor teatru Zenon Kalinowicz (ślub 12 stycznia 1940 we Lwowie), drugim aktor-lalkarz Wiesław Ilnicki (ślub w 1964; zm. 2006). Uczyła się najpierw w Łodzi, a potem mieszkała z rodziną we Lwowie. W 1939 pracowała jako maszynistka w biurze werbunkowym we Lwowie; po likwidacji biura, wraz z mężem, wyjechała do Rostowa nad Donem, gdzie zaproponowano im pracę, a później do miejscowości Szachty. Była tu wychowawczynią w przedszkolu, a wkrótce, razem z mężem zorganizowała teatr lalek, w którym występowała do czerwca 1941. Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej wywieziona do Nowosybirska, a następnie Kisielowska, pracowała w Domu Kultury jako kierowniczka biblioteki. Z rekomendacji Sergiusza Obrazcowa, który przyjechał ze swym zespołem na występy do Kisielowska, została zatrudniona w teatrze dramatycznym w Prokopiewsku, a potem związała się na dłużej z tamtejszą sceną lalkową. 

Do Polski wróciła w kwietniu 1946 i zamieszkała we Wrocławiu. Wraz z pierwszym mężem założyła tu Teatr Lalki i Aktora, który dzięki przychylności miejscowych władz, znalazł salę i otrzymywał niewielką subwencję dla swojej działalności. Zenon Kalinowicz był dyrektorem tej sceny w sezonach 1946/47–1949/50, Elżbieta Kalinowicz była reżyserką, aktorką, a w sezonie 1948/49 opiekowała się zespołem aktorskim. Całe życie związana była z tą jedną wrocławską sceną lalkową, przyjmującą kolejno nazwy: od 1948 scena lalkowa Teatru Młodego Widza, od stycznia 1957 scena lalkowa Teatru Rozmaitości, od stycznia 1962 samodzielny Teatr Lalek Chochlik, od jesieni 1968 Wrocławski Teatr Lalek. W dniu 18 października 1946 reżyserowała Przygody Gęgorka, życzliwie przyjętą pierwszą premierę tego teatru. 

Później reżyserowała przedstawienia: O straszliwym smoku i dzielnym szewczyku (1946), Zaczarowany kalosz (1948), Wilk i koźlęta (1950), Kubuś w przedszkolu. Pierwsza lekcja (1952), Czuk i Hek (1953), Kot w butach (1955), Buratino (1955), Ptasie mleko (1959), Teatr Pietruszki (1960), Piotr i smok (1965), Tymoteusz i łobuziaki (1967). Zagrała m.in.: Przekupkę Marcjannę (Sława mistrza Twardowskiego, 1954), Sikorkę (O krasnoludkach i sierotce Marysi, 1957), Zegar Cebulę (Która godzina?, 1965), Psią mamę (Niebieski piesek, 1966), Ochmistrzynię (Szewczyk Dratewka, 1968), Królową (Czarodziejskie ziarno, 1968), Staruszkę II (Noc cudów, 1969), Bednarzową (Smocza legenda, 1969), Wronę (Zegar słoneczny, 1970). Szczególne zasługi odniosła w pierwszym, pionierskim okresie działalności teatru. Z zapałem, odwagą i determinacją budowała teatr, z którym docierała do wielu miejscowości Dolnego Śląska. Inną jej pasją była praca z dziećmi, prowadziła kółka teatralne dla najmłodszych, jeździła wraz z drugim mężem do dzieci chorych, niepełnosprawnych, z którymi i dla których „robiła teatr”. 

Bibliografia

Almanach 1996/97; X lat T. Młodego Widza [Wrocław 1955]; Jurkowski: Moje pokolenie; Lalki i my. Wydawnictwo jubileuszowe z okazji 55-lecia Wrocławskiego Teatru Lalek. Red. M. Lubieniecka, Wrocław 2002; Pośród lalek i ludzi. Wydawnictwo jubileuszowe z okazji 50-lecia Wrocławskiego Teatr Lalek, Wrocław 1997; 30 lat Wrocławskiego Teatru Lalek, [Wrocław 1977, il.]; Waszkiel: Dzieje 1945–2000; Akta: Wrocławski Teatr Lalek, Wydz. Spraw Obywatelskich Urząd Miejski Wrocław, ZASP (fot.); Materiały, Red. SBTP IS PAN; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. – IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.